آشنایی با داروهای OTC

داروهای OTC (بدون نسخه) و اهمیت آن‌ها در داروسازی معاصر

داروهای OTC (over-the-counter) یا داروهای بدون نسخه، به داروهایی اطلاق می‌شود که به‌طور مستقیم و بدون نیاز به تجویز پزشک قابل خریداری هستند. این دسته از داروها در مقابل داروهای تجویزی (Rx only) قرار دارند که تنها با نسخه معتبر پزشک قابل تهیه می‌باشند. داروهای OTC به دلیل دسترسی آسان و کم‌هزینه بودن، جایگاه ویژه‌ای در درمان‌های اولیه و خودمراقبتی داشته‌اند.

اگر با رایانه آشنایی ندارید پیشنهاد می کنیم حتما در دوره آموزش ICDL شرکت کنید این دوره پیش نیازی برای استخدام در تمامی بخش های دولتی و خصوصی می باشد

تنوع داروهای OTC

در هر کشور، لیست داروهای OTC متفاوت است و معمولاً شامل مکمل‌های غذایی، مسکن‌های پرکاربرد، داروهای ضد حساسیت و تب‌برها می‌شود. با توجه به پیشرفت‌های علمی و تغییرات در نیازهای بهداشتی جامعه، برخی داروها در فهرست OTC قرار می‌گیرند که پیش‌تر نیاز به تجویز پزشک داشتند. این تغییرات به افزایش دسترسی و کاهش بار مراجعه به پزشک کمک می‌کند.

روند رو به رشد استفاده از داروهای OTC

استفاده از داروهای OTC در سال‌های اخیر به طرز چشمگیری افزایش یافته است. به عنوان مثال، طبق آمار موجود، در سال 2011 تقریباً یک‌سوم جمعیت مسن ایالات متحده از این داروها استفاده می‌کردند. اما این رقم در سال 2018 به 81% رسید. عواملی مانند سهولت در دسترسی، سرعت خرید و هزینه پایین از دلایل اصلی این افزایش هستند. این روند نشان‌دهنده تغییرات در نگرش مردم نسبت به خودمراقبتی و استفاده از داروهای غیرتجویزی است.

ویژگی‌های کلیدی داروهای OTC

داروهای OTC باید مراحل گسترده‌ای از آزمایش و تحقیق را پشت سر بگذارند تا ایمنی و کارایی آن‌ها تأیید شود. این فرآیند شامل ارزیابی توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) است که نه تنها پیش از عرضه، بلکه پس از ورود دارو به بازار نیز نظارت دقیقی بر آن‌ها دارد. بدین ترتیب، مصرف‌کنندگان می‌توانند با اطمینان بیشتری از این داروها استفاده کنند.

دسترسی به داروهای OTC برای عموم مردم تسهیل شده است؛ این داروها معمولاً در قفسه‌های داروخانه‌ ها قرار دارند و به راحتی قابل تهیه هستند. لازم به ذکر است که با وجود اینکه این داروها برای مصرف عمومی در نظر گرفته شده‌اند، برخی از آن‌ها باید با احتیاط مصرف شوند، به ویژه در مورد کرم‌ها، قطره‌های چشمی و اسپری‌های بینی که ممکن است تنها مصرف‌کننده خاصی داشته باشند.

نکات مهم در استفاده از داروهای OTC

با اینکه داروهای OTC مزایای قابل توجهی دارند، اما مصرف نادرست آن‌ها می‌تواند به عوارض جانبی یا تداخلات دارویی منجر شود. بنابراین، قبل از مصرف هر دارویی، به ویژه اگر داروی خاصی را به طور همزمان مصرف می‌کنید، بهتر است به اطلاعات موجود در بروشور دارو و مشاوره با داروساز توجه کنید.

در نهایت، داروهای OTC به عنوان یک منبع مفید در خودمراقبتی شناخته می‌شوند و به مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهند که در موارد خفیف و غیراضطراری به آسانی به درمان دسترسی داشته باشند. با افزایش آگاهی و نگرش مثبت به این داروها، می‌توانیم از آن‌ها بهره‌برداری بهتری داشته باشیم و به بهبود کیفیت زندگی خود کمک کنیم.

شایعترین داروهای OTC

• مسکن ها
• آنتی هیستامین – ضد حساسیت ها
• دکونژستانها – ضد احتقانها
• داروهای ضد سرفه

مسکن ها

این دسته از داروها  برای  برطرف کردن سردرد و تب  یا دردهای عضلانی و استخوانی بکار می روند . البته هرکدام از این داروها  و نحوه کاربرد آنهای متفاوت است  – گروهی از داروها که تحت عنوان داروهای  ضد التهاب غیر استروئیدی  (نام گذاری شده اند شامل آسپیرین  –  ایبوبروفن  – ناپروکسن – باکلوفن  می باشند و گروه دیگر ترکیبات استامینوفن هستند که  هر کدام کاربرد مخصوص به خود دارند .

استامینوفن Acetaminophen

این دارو سبب کاهش درد و تب می شود . ما بطور کامل مکانیسم تاثیر ضد درد استامینوفن را نمی دانیم   اما این مطلب مشخص است که  بر عکس داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی  که در سطح پوست و عضلات و مفاصل و استخوانها تاثیر می گذارند  – استامینوفن  با  مهار حس درد در مغز و نخاع سبب کاهش درد می شود .

آنتی هیستامین ها Antihistamines

آنتی هیستامین ها داروهایی هستند که با مها ر گیرنده های مربوط به خارش – تحرکات بینی  – ترشح خلط  و عطسه سبب کنترل آنها می شوند   – این داروها عموما بعنوان ضد حساسیت در بین مردم شناخته می شوند –  با توجه به شیوع آلرژی در بین مردم  – هر سال آنتی هیستامین ها ی جدیدی ساخته و وارد بازار دارویی کشور ها می شوند که از مهمترین آنها می توان از داروهای زیر نام برد :

دیفن هیدرامین  –  کلرفنیرامین  –  کلماستین  – هیدروکسی زین – پرومتازین – لوراتادین –  زادتین  – سیتیریزین – کتوتیفن    – پیریلامین مالئات و …

دکونژستانها ( ضد احتقانها ) Decongestants

دکونژستانها داروهایی هستند که باعث تنگی رگهای مخاط بینی شده و سبب فروکش کردن التهاب و ورم و احتقان  در این ناحیه می شوند از داروهای  ضد احتقان  بدون نسخه  می توان ازپزودو افدرین و فنیل افرین نام برد. که فنیل افرین در بازار دارویی ایران درترکیب قرص آنتی هیستامین دکونژستان وجود دارد .

داروهای سرفه Cough Medicines

داروهایی که برای سرفه تجویز می شود دو دسته هستند : یکی  داروهای ضد سرفه Antitussives و دیگری اکسپکتورانت ها   –  داروهای ضد سرفه  سبب مهار رفلکس سرفه می شوند که از جمله آنها می توان از دکسترومتورفان و کلوبوتینول نام برد .  گروه دیگر این داروها اکسپکتورانت ها هستند که سبب رقیق شدن خلط شده وبدین وسیله باعث می شوند که با هر بار سرفه مجاری تنفسی از خلط و ترشح پاک شود. که در این گروه گایافنزین قرار دارد که هم بصورت مجزا و هم درتركيب اكسپكتورانت ساده و كدئين وجود دارداین کار از نظر بهداشتی هم توصیه می‌شود و بهتر است که استفاده از این دارو‌ها به‌صورت شخصی باشد.

آسپرین (Aspirin)

آسپرین (Aspirin) یکی از داروهای OTC معروف است که در بسیاری از کشورها به راحتی در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های عمومی قابل تهیه است. ویژگی‌ها و کاربردهای آسپرین عبارتند از:

1. کاهش درد: آسپرین به عنوان یک ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) عمل می‌کند و به کاهش درد‌های مختلف مانند سردرد، درد عضلانی و درد دندان کمک می‌کند.

2. کاهش التهاب: آسپرین به عنوان یک ضد التهاب موثر است و می‌تواند در کاهش التهاب‌های مفصلی، التهاب پستان، و التهاب‌های دیگر مانند آرتریت روماتوئید و التهاب عروق کمک کند.
3. کاهش تب: آسپرین تب را بهبود می‌بخشد و می‌تواند در کاهش تب بالا در نتیجه عفونت یا بیماری‌های دیگر موثر باشد.
4. پیشگیری از خونریزی: آسپرین خون را رقیق می‌کند و می‌تواند در پیشگیری از خونریزی‌های احتمالی مانند سکته قلبی و عروقی کمک کند.

5. پیشگیری از سکته قلبی و عروقی: در دوز کمتر، آسپرین می‌تواند به عنوان یک داروی پیشگیری از سکته قلبی و عروقی در افراد با خطر بالا مورد استفاده قرار بگیرد. این عملکرد به دلیل توانایی آسپرین در کاهش لخته شدن خون است

مسهل‌ها (Laxatives)

مسهل‌ها (Laxatives) دسته‌ای از داروهای OTC هستند که برای درمان یبوست (کاهش تعداد و حجم مدفوع) و تسهیل گذراندن مدفوع استفاده می‌شوند. این داروها به طور موقت و برای کمک به تسریع عبور مدفوع از روده‌ها عمل می‌کنند. برخی از مسهل‌ها شامل موارد زیر هستند:

1. فیبرها: برخی از مسهل‌ها شامل فیبرهای تغذیه‌ای مانند پوسته برنج، فیبر جیره و متیل‌سلولز هستند. این مواد با افزایش حجم مدفوع و نرم شدن آن، برای درمان یبوست مفید هستند.
2. مسهل‌های نرم‌کننده مدفوع (Stool Softeners): این دسته از مسهل‌ها به کاهش و همراه کردن سطح مدفوع در روده کمک می‌کنند و مدفوع را نرم و آسان برای عبور می‌کنند. مثال‌هایی از مسهل‌های نرم‌کننده مدفوع شامل داکسولوز (Docusate) می‌شوند.
3. مسهل‌های تحریکی (Stimulant Laxatives): این نوع مسهل‌ها با تحریک عضلات روده و افزایش حرکت آن، مدفوع را تسریع می‌کنند. مثال‌هایی از مسهل‌های تحریکی شامل سنا (Senna) و بیساکودیل (Bisacodyl) هستند.

4. مسهل‌های اوسموتیک (Osmotic Laxatives): این دسته از مسهل‌ها با ایجاد تغییر در ترکیب آب و الکترولیت‌ها در روده، مایعات را به روده جذب کرده و حجم مدفوع را افزایش می‌دهند. مثال‌هایی از مسهل‌های اوسموتیک شامل لاکتولوز (Lactulose) و پلی‌اتیلن گلیکول (Polyethylene Glycol) می‌شوند.

ضد سرماخوردگی

ضد سرماخوردگی (Cold remedies) به دسته‌ای از محصولات و داروها اطلاق می‌شود که برای تسکین علائم سرماخوردگی مانند سرفه، عطسه، آبریزش بینی، گلو درد و تب استفاده می‌شوند. این محصولات معمولاً در دسته داروهای موجود بدون نیاز به نسخه (OTC) قرار می‌گیرند. برخی از ضد سرماخوردگی‌های موجود عبارتند از:

1. آنتی‌هیستامین‌ها: این دسته شامل داروهایی مانند ستیریزین (Cetirizine) و لوراتادین (Loratadine) است که برای کاهش آبریزش بینی، عطسه و خارش بینی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
2. ضدتب ها: این دسته شامل داروهایی مانند پاراستامول (Paracetamol) و ایبوپروفن (Ibuprofen) است که برای کاهش تب، درد و التهاب در سرماخوردگی استفاده می‌شوند.
3. ضد سرفه ها: این دسته شامل داروهایی مانند دکسترومتورفان (Dextromethorphan) و گوائیفنزین (Guaifenesin) است که برای تسکین سرفه مورد استفاده قرار می‌گیرند. نوعی از ضد سرفه ها، که به عنوان ضد سرفه های اپیوئیدی (Opioid) شناخته می‌شوند، ممکن است نیازمند نسخه پزشک باشند.

4. آب معطر و نمک آب معطر: آب معطر و نمک آب معطر می‌تواند برای تسکین و آبریزش بینی و گلو درد در سرماخوردگی مفید باشد. آنها معمولاً به عنوان ضد عفونی کننده و آبرسان برای مخاط بینی استفاده می‌شوند

کرم‌ها و ژل‌های ضد التهاب

کرم‌ها و ژل‌های ضد التهاب (Anti-inflammatory creams and gels) محصولاتی هستند که به صورت موضعی روی پوست استفاده می‌شوند تا التهاب و درد موضعی را کاهش دهند. این محصولات عموماً حاوی موادی هستند که به طور موضعی عمل ضد التهابی دارند. برخی از کرم‌ها و ژل‌های ضد التهاب موجود در بازار عبارتند از:

1. آیبوپروفن (Ibuprofen) ژل: آیبوپروفن یک دارو ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAID) است که در قالب ژل برای مصرف موضعی در درد و التهاب استفاده می‌شود. این ژل به عنوان یک ضد التهاب موضعی عمل می‌کند و می‌تواند در کاهش درد عضلانی و التهاب‌های موضعی مفید باشد.
2. دیکلوفناک (Diclofenac) ژل: دیکلوفناک نیز یک داروی ضد التهابی غیراستروئیدی است که در قالب ژل برای کاهش درد و التهاب مفصلی و عضلانی استفاده می‌شود. این ژل معمولاً برای مشکلات مانند آرتروز (درد و التهاب مفاصل) و آلتراسوندیلیت (التهاب تاندون‌ها) توصیه می‌شود.
3. پیروکسیکام (Piroxicam) ژل: پیروکسیکام نیز یک داروی ضد التهابی غیراستروئیدی است که به صورت ژل موضعی درمان درد و التهاب مفصلی و عضلانی را تسهیل می‌کند.

4. کتوپروفن (Ketoprofen) ژل: کتوپروفن نیز یک داروی ضد التهابی غیراستروئیدی است که به صورت ژل برای کاهش درد و التهاب‌های موضعی مانند آرتروز و آلتراسوندیلیت استفاده می‌شود

تفاوت میان داروهای OTC و داروهای Rx

داروهایOTC) ) هم‌مانند داروی‌های  Rx توسط FDA کنترل می‌شوند اما فرایند ارزیابی به همان اندازه دقیق و اصولی نیست. تولیدکنندگان موظفند داروهای خود را بر اساس فرمول خاصی تهیه كنند و از قوانین FDA در زمینه دوز و غیره پیروی کنند.

اگرچه داروهای OTC بدون مشورت با پزشک معالج یا داروساز در دسترس هستند، اما بیمار باید آگاه باشد که استفاده از این داروها بی‌خطر نیست. برخی از داروهای بدون نسخه قابلیت بروز تداخل با داروهای تجویزی یا عوارض جانبی بیشتر را دارند. به همین دلیل توصیه می‌شود هنگام خرید چنین داروهایی، در مورد داروهای مصرفی از داروخانه مشورت بگیرید و دستورالعمل دوز مصرفی را رعایت کنید.برای آشنایی با انواع داروهای otc  و Rx  و خواص انواع داروها میتوانید در دوره تکنسین داروخانه در تبریز شرکت کنید.

فواید استفاده از داروهای otc

شاید مهم‌ترین جنبه مثبت داروهای OTC راحتی و دسترسی سریع به آن‌ها باشد. به این معنی که برای هر بیماری جزئی و کوچک لزوماً نیازی به قرار ملاقات با پزشک نخواهید داشت و به سادگی می‌توانید به کشوی داروی خود بروید و از رفتن به دکتر و تلف کردن وقت خود جلوگیری کنید.

این مزایا باعث افزایش کیفیت و بازده فعالیت متخصصان و پزشکان شده‌است و درنتیجه مراقبت‌های بهداشتی برای بیمارانی که نیاز به توجه بیشتری دارند افزایش می‌یابد. یکی دیگر از ویژگی‌های مثبت داروهای بدون نسخه، صرفه‌جویی در هزینه برای بیماران و مراکز درمانی است. آمار نشان می‌دهد که در دراز مدت مردم و حتی شرکت‌های داروسازی از این شرایط سود بسیاری کسب کرده‌اند؛ یک حالت به اصطلاح برد برد.