پانسمان های متفاوتی بر اساس نوع زخم برای هر بیمار به کار می رود. پانسمان هایی که امروزه استفاده می شود در انواع مختلفی از کف، گاز، فیلم های شفاف، آلژینات ها، کامپوزیت ها، هیدروکلوئیدها و هیدروژل وجود دارد.برای آشنایی بیشتر با انواع این پانسمان ها توضیح مختصری درباره هرکدام ارائه خواهیم داد.

پانسمان کلاژن

پانسمان کلاژن را می توان برای زخم های مزمن، زخم های فشاری، زخم محل پیوند، زخم های جراحی، سوختگی ها یا زخم های وسیع استفاده کرد. این پانسمان ها به عنوان داربستی برای تشکیل سلول های جدید عمل می کنند و در ترمیم زخم بسیار مؤثر هستند.پانسمان کلاژن با روش های متفاوتی به روند بهبود زخم سرعت می بخشد. برای مثال آن ها می توانند به حذف بافت مرده از محل زخم، رشد عروق خونی جدید و بستن لبه های زخم کمک کنند.

هیدروکلوئید

پانسمان های هیدروکلوئید را می توان برای سوختگی ها، زخم هایی که ترشحات دارند، زخم های نکروزی، زخم بستر و زخم های وریدی استفاده کرد. این پانسمان ها حالت چسبندگی دارند و نیازی به استفاده از چسب ندارند. آن ها از ماده انعطاف پذیری ساخته شده اند که باعث می شود نرم و راحت بوده و حتی برای حساس ترین نوع پوست نیز مناسب باشند.

پانسمان های هیدروکلوئید با ایجاد یک محیط مرطوب به ترمیم زخم های خاصی کمک می کنند؛ سطح این پانسمان ها با ماده ای پوشانده شده که حاوی انواع پلی ساکارید ها و پلیمرهای دیگر است؛ این پلیمرها با جذب آب، ژلی را ایجاد می کنند که زخم را تمیز نگه می دارد، از عفونت جلوگیری کرده و به بهبود سریعتر زخم کمک می کند.

پانسمان های هیدروکلوئیدی برای باکتری ها غیر قابل نفوذ هستند، همین امر باعث می شود که در جلوگیری از عفونت بسیار مؤثر باشند. به علاوه، آن ها ماندگاری بالایی داشته، زیست تخریب پذیر بوده و سهل الاستفاده هستند.

هیدروژل

از هیدروژل می توان برای طیف وسیعی از زخم ها از جمله زخم هایی که ترشحات کمی دارند، زخم های دردناک، نکروزی یا زخم های فشاری استفاده کرد. هیدروژل همچنین می تواند برای سوختگی های درجه دو و زخم های عفونی استفاده شود.پانسمان های هیدروژل یکی از پرکاربردترین پانسمان های زخم هستند. این پانسمان ها که تقریباً ۹۰ درصد از آب تشکیل شده اند، می توانند با مرطوب نگه داشتن زخم زمان بهبودی آن را تسریع کنند.

آلژینات

پانسمان های آلژینات برای محافظت از زخم هایی که زهکشی زیادی دارند، سوختگی ها، زخم های وریدی و زخم های فشاری استفاده می شوند. این پانسمان ها مایع اضافی را جذب کرده و ژلی ایجاد می کنند که به ترمیم سریعتر زخم یا سوختگی کمک می کند. به علاوه، آن ها بعد از استفاده قابل تجزیه هستند.

این پانسمان به دلیل مقدار مایعی که جذب می کنند باید هر دو روز یک بار یا گاهی اوقات سریعتر عوض شوند. اما تعویض بیش از حد آن ها می تواند باعث خشکی زخم شده یا منجر به نفوذ باکتری ها به داخل آن شود. بنابراین فقط باید برای زخم های خیس که زهکشی زیادی دارند استفاده شوند. زیرا در غیر این صورت با خشک کردن سریع زخم می توانند مانع بهبودی آن شوند.

پانسمان فومی

پانسمان فومی برای زخم هایی با شدت های مختلف و زخم هایی که بوی نامطبوعی دارند به کار می رود. پانسمان های فوم مواد مترشحه از سطح زخم را جذب کرده و با این کار محیط مناسبی برای بهبودی سریع تر زخم ایجاد می کنند.این پانسمان ها که بخار آب از آن ها عبور می کند زخم را مرطوب نگه داشته اما از ورود باکتری ها به ناحیه آسیب دیده جلوگیری می کنند. آن ها اندازه ها و شکل های مختلفی داشته و در دو نوع چسبنده و غیر چسبنده در دسترس هستند.

پانسمان شفاف

پانسمان های شفاف برای زمانی مناسب هستند که پزشک می خواهد بر روند بهبود زخم نظارت داشته باشد زیرا این پانسمان ها زخم را با یک لایه شفاف پوشش می دهند. به این ترتیب شناسایی عوارض احتمالی، برای مثال تشخیص عفونت در مراحل ابتدایی، بسیار آسان تر خواهد بود. به همین دلیل، این نوع پانسمان ها اغلب در محل برش جراحی یا سوختگی ها استفاده می شوند.

باکتری ها توانایی عبور از این پانسمان ها را ندارند بنابراین آن ها به تمیز و خشک نگه داشتن زخم کمک می کنند، از عفونت ها جلوگیری کرده و فرایند التیام را تسریع می بخشند. به علاوه، پانسمان های شفاف انعطاف پذیر هستند، در نتیجه نرم و راحت بوده و بیمار را اذیت نمی کنند.

پانسمان نخی

پانسمان های نخی پرکاربردترین پانسمان ها هستند که اغلب برای محافظت از زخم های باز استفاده می شوند. این پانسمان ها برای آسیب های جزئی مانند خراش، بریدگی یا برای پوست های حساس مناسب هستند.پانسمان های نخی نیز در اندازه های مختلفی از پانسمان های کوچک برای انگشتان دست تا پانسمان های بزرگتر برای زخم های وسیع بدن در دسترس هستند.

انتخاب پانسمان مناسب

به دلیل تنوع بسیار بالای پانسمان های مدرن از نظر شکل، اندازه، جنس، برند و دیگر ویژگی های فیزیکی، انتخاب پانسمان مناسب برای رسیدن به بهترین نتیجه ممکن در کوتاه ترین زمان، ضروری است. مواردی که پزشک یا کارشناس زخم بر اساس آن ها پانسمان مناسب را انتخاب میکند عبارتند از:

• محل زخم

در واقع محل زخم ارتباط کمتری به انتخاب نوع پانسمان اولیه (پانسمانی که در تماس مستقیم با زخم است) دارد. توجه به محل زخم از نظر نحوه فیکس کردن پانسمان بر روی زخم اهمیت دارد. مثلا اگر زخم بر روی تنه قرار دارد، استفاده از پانسمان خودچسبنده یا استفاده از چسب برای فیکس کردن پانسمان می‌تواند مناسب باشد.

اگر زخم بر روی اندام ها است، استفاده از پانسمان های خود چسبنده، باند های کشی یا توری های کشی کارآمد است.موارد دیگری که باید در هنگام انتخاب پانسمان مد نظر باشد، عبارتند از شرایط پوست اطراف زخم، میزان فعالیت فیزیکی بیمار، شرایط زخم از نظر احتمال ایجاد آلودگی و درخواست بیمار مبنی بر امکان شستشو یا استحمام در طول مدت درمان.

• اندازه زخم

پانسمان های مدرن در ابعاد و اشکال بسیار متنوعی ساخته می‌شود. اندازه گیری صحیح زخم برای انتخاب پانسمان اولیه با اندازه مناسب بسیار حیاتی است. زیرا پانسمان باید به طور کامل سطح زخم را بپوشاند و یا آن را پر کند. در بعضی مواردی که اندازه زخم بسیار بزرگ است و نیاز به تعویض مکرر پانسمان وجود دارد، استفاده از وکیوم تراپی زخم (negative pressure wound therapy (NPWT میتواند سرعت ترمیم زخم را افزایش دهد. همچنین در صورتی که زخم به کندی درمان میشود، انتخاب پانسمان مناسب در کاهش هزینه های بیمار، مدیریت بهتر بو و اگزودا نقش بسیار حیاتی دارد.

• نوع بافت

توجه به بافت اطراف زخم و همچنین بستر زخم، مثلا مشاهده استخوان، تاندون یا عضله در کنار توجه به وجود هرگونه ترشح، یکی از موارد مهم در انتخاب پانسمان است. در صورتی که در محل زخم بافت نکروتیک یا علائم عفونت مشاهده می شود، باید قبل از قرار دادن پانسمان موارد لازم انجام شود.

• اگزودا

نوع و مقدار ترشح زخم یا اگزودا، یکی از اصلی ترین ویژگی هایی است که باید قبل انتخاب پانسمان اولیه و ثانویه به آن توجه کرد. در صورتی که بافت بیش از حد اگزودا تولید می‌کند، پانسمان باید بتواند آن را به مقدار کافی جذب کرده و در خودش نگه دارد تا محیط مناسب برای رشد باکتری ها ایجاد نشود.

همچنین اگر زخم بیش از حد خشک است، پانسمان باید بتواند یک رطوبت حداقلی مورد نیاز برای ترمیم زخم را فراهم کند. نوع پانسمان و میزان ترشح زخم مواردی هستند که فاصله تعویض پانسمان را مشخص می کنند.

پانسمان زخم خود را جدی بگیرید

زخم ها انواع متفاوتی دارند که بسته به نوع وخامت پانسمان مناسبی نیاز دارند. سهل انگاری در انجام پانسمان مناسب ممکن است سبب عفونت زخم و تهدید سلامتی فرد شود. پس بهتر است با کمی مطالعه درباره نوع زخم به وجود آمده، بهترین پانسمان را برای زخم خود تهیه کنید. در دوره امداد و نجات کمک های اولیه با انواع پانسمان و روش پانسمان زخم  آشنا خواهید شد.